De Grote Hof (Ypenburg), Pijnacker-Nootdorp Architectenbureau Rapp+Rapp

Een van de kleine hoven

Samenvatting

De Grote Hof is een project van Rapp + Rapp in de Vinexwijk Ypenburg, het gedeelte dat valt onder de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Het maakt deel uit van De Venen, het deelplan van Ypenburg dat zich uitstrekt tussen Nootdorp en de A12. De opzet van de wijk is geënt op de morfologie van de kassenbouwbedrijven die in deze omgeving hun sporen hebben nagelaten, zoals de lintbebouwing van grote boerenhuizen, met daarachter (op enige afstand van de weg) kassencomplexen.

In het stedenbouwkundig plan van De Venen (van Palmboom & van den Bout) is dit vertaald in twee-ondereen kap huizen langs een centrale straat, de Veenweg, en in verscheidene daarachter gelegen complexen met woningen rond een of meerdere hoven. Het meest noordelijk gelegen hofcomplex is ontworpen door Christian Rapp.

Rapp keert met De Grote Hof het traditionele gesloten bouwblok binnenstebuiten. De 246 woningen zijn ondergebracht in vijf hoven, in een nagenoeg vierkante grondvorm van 250 x 230 m. Alle woningen zijn gericht op het binnengebied, terwijl de individuele tuinen aan de buitenkant zijn gelegen. Een sloot omsluit het geheel.

De strategie om de tuinen aan de buitenkant te leggen, zou tot een rommelig beeld kunnen leiden. Tot op zekere hoogte is dat ook zo, ware het niet dat er voor de tuinafscheiding een uniform begroeiingsplan is opgesteld dat langzaam vorm begint te krijgen. De schuttingen van verschillend fabricaat worden zo aan het oog onttrokken. Het hogere middengedeelte van het plan steekt een aantal meters boven de tuinafscheidingen uit en bindt het complex visueel samen.

De Grote Hof telt vijf hoven. Vier daarvan zijn vierkant en ongeveer even groot, de vijfde is rechthoekig en met zijn lengte van 160 m een stuk groter dan de andere vier. De kleine hoven hebben een ander karakter dan de langwerpige hof. De architect omschrijft het als het verschil tussen een dorpsplein en een stadsplein.

Het verschil in atmosfeer wordt niet alleen veroorzaakt door de schaal, maar ook door de architectonische expressie van de ‘overgangszone’ tussen de individuele woningen en het collectieve domein van de hof. In de vier kleine hoven is deze zone in de bestrating aangegeven, en met dunne hekken per woning gecompartimenteerd. De zone is 1,6 m breed en niet overkapt. Bewoners kunnen hier voor hun huis zitten en hebben door de kleine afmetingen van de hoven snel contact met elkaar. Wanneer ze dit niet willen, kunnen ze in hun achtertuin gaan zitten. De informele architectuur lijkt aan te sluiten bij het ontspannen contact dat tussen de bewoners van de vier kleine hoven bestaat.

In de langwerpige hof is een meer grootstedelijk, formeel gebaar gemaakt. De overgangszone tussen de collectieve hof en de privéwoningen bestaat uit een rondlopende, overkapte colonnade van circa 2,3 m breed en 9 m hoog. De kolommen zijn zorgvuldig vormgegeven, uitgevoerd in prefab beton en voorzien van speciale verlichtingselementen.

De huizen aan de langwerpige hof zijn van het rugaan- rug type. De bewoners hebben dus geen tuin en zijn, als ze buiten willen zitten, aangewezen op de ruimte onder de colonnade. Daar wordt dan ook veelvuldig gebruik van gemaakt. Toch geven de bewoners aan, hun naaste buren oppervlakkig te kennen en de overburen helemaal niet. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het formele, stedelijke karakter van de colonnade en door de grote afmetingen van de hof.